طرز کار اتوکلاو

اتوکلاو چیست؟

اتوکلاو یکی از تجهیزات ضروری در اکثر مراکز درمانی است. این دستگاه برای استریل کردن تجهیزات استفاده می‌شود و با استفاده از فشار و دما عملیات استریل را انجام می‌دهد. باید توجه داشت که فقط برخی از تجهیزات پزشکی قابل قرار دادن در داخل اتوکلاو هستند، زیرا اکثر تجهیزات پزشکی حساسیتی نسبت به فشار و دمای بالا دارند. اتوکلاو انواع مختلفی دارد که در ادامه با آنها آشنا خواهید شد.

فیزیولوژی اتوکلاو

دستگاه اتوکلاو (Autoclave) نامش به معنای خودکار و قفل شونده است و برای استریل سازی مواد با استفاده از بخار تحت فشار استفاده می‌شود.
با توجه به استفاده مداوم از ابزار پزشکی و آلوده شدن این وسایل به میکروب‌ها به دلیل تماس با مواد آلوده، استریل کردن آنها ضروری است. استفاده از اتوکلاو بهترین روش برای استریل کردن وسایل است. این روش استریل کردن، تمامی میکروب‌ها، از جمله میکروب‌های معمولی و اسپورها را از بین می‌برد و مدت زمان استفاده آن بستگی به نوع وسایل فلزی و پارچه‌ای دارد.

طرز کار اتوکلاو

عموماً اتوکلاوها با تنظیم فشار کار می‌کنند. به عنوان مثال، در بخار خالص با فشار ۲ بار، دمای بخار باید ۱۳۴ درجه سانتی‌گراد باشد. در مراحل استریلیزاسیون، پمپ خلاء با ایجاد مکش، هوای داخل محفظه را خالی می‌کند و سپس بخار وارد دستگاه می‌شود. استریل کردن وسایلی که از مواد متخلخل مثل منسوجات و ابزار بسته‌بندی شده ساخته شده‌اند و هوا در آنها محبوس است، نسبت به سایر وسایل بسیار دشوار است.

در زمان تخلیه، هوای داخل محفظه و بسته‌بندی‌ها به بیرون کشیده می‌شوند و عموماً هر چه زمان مکش بیشتر باشد، جایگزینی بخار مؤثرتر خواهد بود. با افزایش فشار منفی در داخل محفظه، خارج کردن هوا دشوارتر می‌شود؛ به همین دلیل، دستگاه‌های اتوکلاو خودکار امکان کاهش فشار (تخلیه) و وارد کردن بخار را در چند مرحله فراهم می‌کنند. در این روش، بخار به صورت متناوب جایگزین هوا می‌شود و راندمان بالاتری نسبت به تخلیه تنها دارد.

اهمیت دستگاه امحاء زباله‌های بیمارستانی

نیاز صنعت پزشکی امروز در زمینه روش‌های سالم امحاء و بی‌خطرسازی زباله‌های بیمارستانی، حفاظت از محیط زیست و عدم وجود شرایط مناسب برای دفع این پسماندها که عموماً قابلیت انتقال بیماری را هم دارند، نیاز استفاده از دستگاه‌های امحاء زباله در بیمارستان‌ها را بیش از پیش روشن کرده است. عملکرد بسیاری از دستگاه‌های امحاء زباله‌های بیمارستانی بر اساس استریلیزاسیون بر مبنای تزریق بخار و خلاء یا حرارت خشک و به صورت کاملاً اتوماتیک است. در ایران، به ازای هر تخت بیمارستانی نزدیک به سه کیلوگرم زباله تولید می‌شود (روزانه ۴۰۰ تن زباله) که این رقم چند برابر استاندارد جهانی است. ۲۰ تا ۳۰ درصد زباله‌های هر تخت بیمارستانی را پسماندهای عفونی تشکیل می‌دهند و بر این اساس، این میزان در ایران معادل کل زباله‌ها در کشورهای پیشرفته به ازای هر تخت است.

استفاده از اتوکلاو در موارد مختلف

به طور کلی، اتوکلاو قادر به ضدعفونی و آلودگی کردن تمام مواد غیرعفونی و عفونی است که در تماس با عوامل بیولوژیک قرار گرفته‌اند. این شامل بقایای نمونه‌های محیط کشت تلقیح شده، پاتوژن‌های رشد یافته، سلول‌های انسانی، حیوانی و گیاهی، مواد آلوده شده به مدفوع انسان یا حیوان، محصولات خونی انسان و حیوان و ... است. اما موادی مانند داروهای سرطان‌زا، رادیوایزوتوپ‌ها، مواد شیمیایی سمی، مواد قابل تبخیر یا هر ماده خطرناک دیگری که ممکن است در اثر حرارت تبخیر شده و منتشر شود، نمی‌توانند توسط اتوکلاو ضدعفونی شوند. به طور کلی، مواد قابل اشتعال، واکنش‌پذیر خورنده، سمی یا مواد رادیواکتیو نباید به اتوکلاو تحت فشار تحت‌الذکر شوند.

وزن، دما و فشار در اتوکلاو

اتوکلاوها دارای وزن‌های مختلفی هستند که بسته به نوع کاری که انجام می‌دهند متغیر است. معمولاً محدوده وزن اتوکلاو رومیزی بین ۲۰ تا ۶۰ کیلوگرم است.
دما و فشار در اتوکلاو بر اساس استانداردهای بین‌المللی توسط کارخانه سازنده تنظیم می‌شود. طبق استاندارد، در دمای ۱۲۱ درجه سانتیگراد و فشار ۱/۲ بار، ابزارآلات باید حداقل به مدت ۱۵ دقیقه تحت فرآیند استریلیزاسیون قرار گیرند. همچنین، در دمای ۱۳۴ درجه سانتیگراد و فشار ‌۲/۱ بار، مدت زمان استریلیزاسیون حداقل ۳ دقیقه است.

ویژگی‌های یک دستگاه اتوکلاو مناسب برای بیمارستان:

• دارا بودن سیکل‌های سریع که باعث می‌شود وسایل آماده به استریل را در زمان کمتری استفاده کنیم.
•  کاربرپسند بودن و قابلیت استفاده آسان برای کاربر.
• افزایش بررسی و پایش نتایج استریلیزاسیون برای تثبیت مستندسازی.
• عمر طولانی و هزینه نگهداری کم.
• داشتن پمپ خلاء با سرعت بالا برای جابجایی هوا.
• حالت آماده به کار به علت پیش‌گرم بودن اتوکلاو.
•  دسترسی به تمام قسمت‌های اتوکلاو برای سرویس و نگهداری.
• خدمات و سرویس مناسب و سریع.
• داشتن استانداردها و تأییدیه‌های لازم.
• دارا بودن برنامه استریل با تنوع زمانی و دمایی.
•  داشتن کنترلر با قابلیت کالیبراسیون و دقت بالا و دریافت دقیق نتایج استریلیزاسیون.
• امکان نصب پرینتر جهت تکمیل مستندات سیکل‌ها با سنسور دمای جداگانه.
• امکان پایش دما و فشار.
• داشتن کنترل سطح آب و قطع کار در صورت کمبود آب.
• وجود علائم هشداردهنده در صورت خروج از شرایط استریل و قطع سیکل استریل.
• محفظه، جداره و مولد با دوام بالا.
• داشتن میکروسوئیچ درب تا در صورت باز بودن درب، سیکل شروع نشود.
• داشتن کنترلر دما که در صورت افزایش دما (بالاتر از شرایط استریل) سیکل را قطع کند.

جهت مطالعه ادامه مطالب روی لینک کلیک کنید.