شرایط نصب و وظایف قیم

قیم کیست؟

مطابق قانون مدنی کسانی که به اصطلاح محجور هستند یعنی توانایی تصرف در امور مالی یا انجام امور غیر مالی خود را ندارند، باید کسی را داشته باشند. تا در انجام این امور به آنها کمک نماید. و این محجورین به سه دسته صغار، اشخاص غیر رشید و مجانین تقسیم می شوند. مثلا صغیر کسی است که به سن بلوغ نرسیده است. غیر رشید یا سفیه طبق ماده یعنی، بعلاوه مجنون یا دیوانه که همگی محجور محسوب می شوند. در ادامه به شرایط نصب و وظایف قیم اشاره خواهیم کرد.

برای چه کسانی قیم تعیین می شود؟

برخی از افراد معمولا در سنین کم توانایی اداره امور خود را ندارند. بنابراین برای آن ها نصب قیم می شود. اما اینکه چه کسانی توانایی اداره امور خود را ندارند. و برای چه کسانی قیم تعیین می شود. بحث دیگری است که در این نوشته به آن خواهیم پرداخت.

شرایط نصب قیم

بر اساس قانون مدنی، از آن جهت که قیم اداره امور و اموال شخص محجور را بر عهده دارد، باید شرایطی داشته باشد تا بتواند این وظایف را بهتر انجام بدهد. بر اساس ماده 1192 قانون مدنی، اگر محجور مسلمان باشد، نمی توان قیم غیر مسلمان برای او تعیین نمود. همچنین بر اساس ماده 1231 قانون مدنی، برخی از افراد را نمی توان به عنوان قیم برای محجور تعیین کرد.

این افراد عبارتند از: 

• افرادی که خود تحت ولایت یا قیمومت هستند.
• کسانی که به علت ارتکاب جنایت یا یکی از جنحه‌ های ذیل به موجب حکم قطعی محکوم شده باشند: سرقت، خیانت در امانت، کلاهبرداری، اختلاس، هتک ناموس یا منافیات عفت، جنحه نسبت به اطفال، ورشکستگی به تقصیر.
• افرادی که حکم ورشکستگی آنها صادر و هنوز عمل ورشکستگی آنها تصفیه نشده باشد.
• کسانی که معروف به فساد اخلاق باشند.
• کسی که خود یا اقربای طبقه اول او دعوایی بر محجور داشته باشد.

موارد نصب قیم

ماده ۱۲۱۸ قانون مدنی

برای اشخاص ذیل نصب قیم می شود:

•  برای صغاری که ولی خاص ندارند.
• برای مجانین و اشخاص غیر رشید که جنون یا عدم شد آن ها متصل به زمان صغر آن ها دارد. و ولی خاص نداشته باشند.
• برای مجانین و اشخاص غیر رشید که جنون یا عدم رشد آن ها متصل به زمان صغر آن ها نباشد.

ماده ۱۲۱۹ قانون مدنی

هر یک از ابوین مکلف است در مواردی که به موجب ماده قبل باید برای اولاد آن ها قیم معین شود. مراتب را به دادستان حوزه اقامت خود و یا به نماینده او اطلاع داده. و از او تقاضا نماید که اقدام لازم برای نصب قیم انجام دهد.

ماده ۱۲۲۰ قانون مدنی

در صورت نبودن هیچ یک از ابوین یا عدم اطلاع آن ها انجام تکلیف مقرر در ماده قبل به عهده اقربای است که با شخص محتاج به قیم در یکجا زندگی می کنند.

ماده ۱۲۲۱ قانون مدنی

اگر کسی به موجب ماده ۱۲۱۸ باید برای او نصب قیم شود. زن یا شوهر داشته باشد. زوج یا زوجه نیز مکلف به انجام تکلیف مقرر در ماده ۱۲۱۹ می شوند.

ماده ۱۲۲۲ قانون مدنی

در هر موردی که دادستان به نحوی از انحاء به وجود شخصی که مطابق ماده ۱۲۱۸ باید برای او نصب قیم شود مسبوق گردید. باید به دادگاه مدنی خاص رج قیمومت مناسب می داند. به آن دادگاه معرفی کند.

دادگاه مدنی خاص از میان اشخاص مزبور یک یا چند نفر را  به سمت قیم معین و حکم نصب او را صادر می نماید. و نیز دادگاه مذکور می تواند علاوه بر قیم یک یا چند نفر را بعنوان ناظر معین نماید در این صورت دادگاه باید حدود اختیارات ناظر را تعیین نماید. اگر دادگاه مدنی خاص اشخاصی را که معرفی شده اند معتمد ندید. اشخاص دیگری را از دادسرا خواهد خواست.

ماده۱۲۲۳ قانون مدنی

در مورد مجانین دادستان باید قبلا رجوع به خیر کرده نظریات خبره را به دادگاه مدنی خاص ارسال کند. در صورت اثبات جنون دادستان به دادگاه رجوع می کند تا نصب قیم شود. در مورد اشخاص غیر رشید نیز دادستان مکلف است که قبلا به وسیله مطلعین اطلاعات کافیه در باب سفاهت او به دست آورده. و در صورتی که سفاهت را مسلم دید در دادگاه مدنی خاص اقامه دعوی نماید. و پس از صدور حکم عدم رشد برای نصب قیم به دادگاه رجوع کند.

ماده ۱۲۲۴ قانون مدنی

حفظ و نظارت در اموال صغار و مجانین و اشخاص غیر رشید مادام که برای آن ها قیم معین نشده به عهده مدعی العموم خواهد بود. طرز حفظ و نظارت مدعی العموم به موجب نظامنامه وزارت عدلیه معین خواهد شد.

ماده ۱۲۲۵ قانون مدنی

همین که حکم جنون یا عدم رشد یک نفر صادر و  به توسط محکمه ی شرع برای او قیم معین گردید. مدعی العموم می تواند  حجر آن را اعلان نماید. انتشار حجر هر کسی که نظر وضعیت دارائی او ممکن است طرف معاملات بالنسبه عمده واقع گردد الزامی است.

ماده ۱۲۲۶  قانون مدنی

اسامی اشخاصی که بعد از کبر و رشد به علت جنون یا سفه محجور می گردند. باید در دفتر مخصوص ثبت شود. مراجعه به دفتر مزبور برای عموم آزاد است.

ماده ۱۲۲۷ قانون مدنی

فقط کسی را محاکم و ادارات و دفاتر اسناد رسمی به قیمومت خواهند شناخت. که نصب او مطابق قانون توسط دادگاه به عمل آمده باشد.

وظایف قیم

پس از نصب قیم از سوی دادگاه یا مرجع ذی الصلاح وظایف وی شرح داده خواهد شد. و فرد باید در قبال این وظایف اهمال نورزد. در غیر این صورت از قیومیت عزل خواهد شد.

• قیم وظیفه نگهداری و حفظ امور مالی فرد محجور را بر عهده دارد. پس این شخص نماینده قانونی وی در اداره کلیه امورات مالی فرد محجور می باشد.
• فرد قیم پس از آنکه به عنوان قیم فرد محجور و غیر رشید ( مجنون ) بایستی لیست کامل از اموال بالفعل و بالقوه افراد تحت سرپرستی خود را به ادارات مربوطه ارائه دهد و هر گونه کم و کاستی در لیست این اموال شخص از قیومیت عزل خواهد شد.
• قیم حداقل یک بار در سال باید اقدامات مالی خود نسبت به شخص محجور را به دادسرا مربوط به سرپرستی اعلام کند.
• اگر خسارت و یا نقصی در اموال اشخاص محجور وارد شود. شخص قیم مسئول خواهد بود. و باید جبران خسارت نماید. حتی اگر وی در خسارت وارد شده مقصر نبوده باشد.
• در صورت قیم بودن مادر بایستی ازدواج خود را به دادسرای سرپرستی اعلام کند. زیرا عدم اطلاع به این مرجع باعث عزل وی از قیومیت می شود. همچنین زن در صورت ازدواج نمی تواند بدون اجازه شوهرش قیومیت را قبول نماید.